Ondanks dat – na 2 dagen code oranje – de zomer nu echt is begonnen, pakken donkere wolken zich samen aan de horizon.
Er woedt al meer dan 2 jaar een oorlog op ons continent. De Oekraïners strijden voor hun vrijheid en eigenlijk ook die van ons.
In de Gazastrook vindt al maanden een verschrikkelijke catastrofe plaats.
En in Nederland hebben partijen het mogelijk gemaakt dat het extreem rechtse gedachtegoed in het landsbestuur is doorgesijpeld.
Maar laat het duidelijk zijn: de PvdA Nieuwegein zal zich blijven inzetten tegen racisme en discriminatie. We geven artikel 1 van de grondwet niet alleen een paar mooie plekken in de stad. Wij vertegenwoordigen een Nieuwegein waar we niemand uitsluiten en iedereen er volwaardig bij hoort. Een Nieuwegein waar we bouwen aan een leefbare toekomst voor iedereen. Het is nu aan ons om te laten zien dat er een alternatief is: beter en rechtvaardiger. En we hebben al veel stappen gezet waar we trots op zijn, zoals het Deltaplan laaggeletterdheid, de Koers Sociaal Domein, Nieuwegein Gezond, Leefbaarheid en Veiligheid, Vitale Scholen en alle woningen die nu gebouwd worden.
En ook als gemeente hoeven we van dit kabinet niet veel te verwachten. Zo wil het kabinet de spreidingswet intrekken. Maar gelukkig laat ons college zich niet ontmoedigen en kiest nog steeds voor het opvangen van vluchtelingen.
Ook stellen we vast dat in het hoofdlijnenakkoord het restant van de korting op het gemeentefonds is blijven staan. De VNG waarschuwde al eerder dat als het kabinet niet ingrijpt, gemeenten straks met horrorbegrotingen zitten. Daarom roept de VNG het kabinet-Schoof op om een keuze te maken: structureel geld erbij in het gemeentefonds of de wetten in het sociaal domein zo aanpassen dat gemeenten de zorgtaken binnen het beschikbare budget kunnen uitvoeren. En de PvdA sluit zich hierbij aan.
En daarmee zitten we al middenin de discussie over de Kadernota voor volgend jaar en de sluitende meerjarenbegroting voor de komende jaren.
Maar eerst nog de jaarstukken van 2023.
Als we de groene bolletjes in het jaarverslag in ogenschouw nemen, lijkt het in Nieuwegein nog goed te gaan. Of in de woorden van Herman Finkers: “In Nieuwegein is van alles te doen en bijna alle stoplichten staan daarbij op groen!” 75% van de voornemens zijn gerealiseerd en in 23% van de gevallen zijn we al begonnen, zo lezen we in het jaarverslag. Een geweldig resultaat en natuurlijk de complimenten aan het college.
Maar voorzitter, daar hoort wel een disclaimer bij: we weten doorgaans niet of we met het uitvoeren van de activiteit ook de doelstellingen hebben behaald. Het is dus verstandig om in het vervolg duidelijk aan te geven dat de kleur van het bolletje slaat op het uitvoeren van de voorgenomen activiteit en niet op het uiteindelijke resultaat. Kan het college dat toezeggen?
Dan de Kadernota 2025.
Het college stelt voor voorlopig het resterende negatieve saldo voor het jaar 2025 te dekken met een onttrekking uit de algemene reserve. De PvdA is dit met het college eens. De algemene reserve is wat ons betreft hiervoor bedoeld. Wij achten het ook niet verstandig om nu het grote nadelige effect uit de voorjaarsnota op onze begroting 2025 overhaast weg te werken met besluiten waar we later met elkaar spijt van krijgen. Hierdoor blijft het mogelijk dat we het traject sluitende meerjarenbegroting zorgvuldig doorlopen en integrale afwegingen kunnen maken. We laten tegelijkertijd zo ook aan het rijk zien, dat we deze middelen echt nodig hebben om onze lokale samenleving goed te kunnen blijven bedienen.
Het college vraagt ons terughoudend te zijn met nieuwe initiatieven en met de motie ‘Naar structurele inzet van ervaringsdeskundigen bij het ontwikkelen en uitvoeren van beleid’ voldoen we hieraan. Deze motie dienen wij samen met het CDA in.
Het SCP concludeert in zijn rapport ‘Zien, luisteren en helpen’, dat we ondanks al onze inspanningen mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben vanuit het sociaal domein niet altijd goed weten te bereiken. Hierdoor komen kwetsbare mensen erger in de problemen dan nodig is en worden bestaande ongelijkheden tussen groepen verder vergroot.
En laat het duidelijk zijn: ook in Nieuwegein is dat het geval, zoals we ook kunnen opmaken uit de jaarstukken en de beantwoording van de technische vragen.
We moeten dus nog beter op zoek gaan naar mensen die niet bereikt worden en nog beter luisteren naar hun behoeften. En we weten hoe onze gemeente zich inspant om meer outreachend en vraaggestuurd te werken. Maar tegelijk moeten we vaststellen dat de mogelijkheid om outreachend te werken beperkt is door capaciteitstekorten in de uitvoering. En uit verschillende onderzoeken is bekend dat mensen niet altijd zelf om hulp kunnen of durven vragen. Dit blijken juist vaak de mensen te zijn die de hulp het hardst nodig hebben.
Eén van de adviezen van het SCP aan gemeenten is dan ook om meer gebruik te maken van ervaringsdeskundigen. Onze gemeente maakt hier al gebruik van, maar het kan planmatiger, structureler en daardoor nog beter. We kunnen dan de mensen beter bereiken door meer vertrouwen, beter contact en via het informele netwerk. Beleidsmakers, hulpverleners en ervaringsdeskundigen kunnen ook veel aan elkaar hebben om het beleid en de dienstverlening te verbeteren, zodat het nog beter aansluit op de veelal complexe problematiek. En laten we daarbij ook niet vergeten, dat er ook in onze gemeentelijke organisatie mensen zijn, die door hun afkomst en vroegere ervaring verschillen tussen leefwereld en systeemwereld al goed kunnen duiden.
Tim ’s Jongers – die zelf opgroeide in langdurige armoede en nu als politicoloog, bestuurskundige en directeur van de Wiardi Beckman Stichting veel schrijft over armoede zoals in zijn boek ‘Armoede uitgelegd aan mensen met geld’ – spreekt over het ontbreken van ‘instantiekapitaal’: weten hoe de overheid werkt, waar je precies moet zijn en hoe je het beste met instanties kunt communiceren. Denk maar eens aan al die loketten die ook wij hebben ingericht. Het huidige stelsel is te ingewikkeld en te versnipperd voor burgers. En niet zelden lopen huishoudens ondersteuning mis waar ze recht op hebben. Of ze weten het niet, of ze kunnen het niet of ze durven het niet uit angst voor terugvorderingen.
Naast ervaringsdeskundigen kunnen ook brugfunctionarissen hierbij een belangrijke rol spelen. Intussen hebben 3 basisscholen in Nieuwegein een rijkssubsidie voor de komende 3 schooljaren toegekend gekregen. Dit biedt voor onze gemeente een unieke kans om ervaring op te doen met deze functionaris. De PvdA is blij met de zeer recente reactie van het college op onze motie M63 van december vorig jaar. Hieruit blijkt dat het college veel belang hecht aan het slagen van dit traject. Kunt u toezeggen dat de evaluatie in 2026 ook met de raad wordt besproken?
Tenslotte de sluitende meerjarenbegroting.
Er zullen pijnlijke keuzes voorgelegd worden, maar bezuinigingen in het sociaal domein en de mogelijke verschraling van voorzieningen gaan lijnrecht in tegen onze waarden. Het is daarom goed dat we als raad bij de Koers Sociaal Domein het uitgangspunt ‘Ongelijk investeren voor gelijke kansen’ hebben aangenomen. Hierdoor kunnen we gemakkelijker belangrijke keuzes en prioriteiten stellen om te komen tot een sluitende meerjarenbegroting.
De PvdA kiest hiermee voor bestaanszekerheid voor allen, voor betaalbaar wonen, voldoende sociale huurwoningen en een voor iedereen betaalbare energietransitie. De PvdA kiest voor solidariteit, ook die met toekomstige generaties. De PvdA kiest voor maatregelen die de meest kwetsbare inwoners zullen ontzien. De sterkste schouders zullen ook hier de zwaarste lasten moeten dragen. Ook als het gaat om lokale lasten of subsidies, zoals bij de verduurzaming van woningen.
De structurele ongelijkheid in Nederland neemt toe en gaat samen met een toenemende polarisatie en een gevoel van onbehagen en wantrouwen in de politiek. We moeten daarentegen op zoek naar verbinding. En wij zijn er van overtuigd dat het inzetten van ervaringsdeskundigen en brugfunctionarissen hierbij zullen helpen. Dan kan het vertrouwen terugkeren. Niet omdat je investeert in vertrouwen, maar omdat je laat zien dat je in samenspraak resultaten boekt en problemen oplost. En voorzitter, de PvdA zal zich daarvoor tot het uiterste inzetten.
